De Autoriteit Consument & Markt (“ACM”) noemde het toezicht op de ‘verduurzaming’ en de ‘duurzame economie’ één van haar speerpunten voor 2024. De ACM kondigde aan: (i) op te treden tegen bedrijven die de verduurzaming belemmeren en (ii) misleidende duurzaamheidsclaims aan te pakken. Inmiddels is er een halfjaar verstreken en maken wij de balans op met betrekking tot het toezicht van de ACM op duurzaamheidsclaims en greenwashing.
Eind 2023 schreven wij in deze blog over het voorstel van de Europese Commissie (“Commissie”) voor een Richtlijn Groene Claims. Inmiddels heeft het Europese Parlement in de eerste lezing ingestemd met het wetsvoorstel. De EU bereidt zich dus voor op nieuwe wetgeving over duurzaamheidsclaims. Bovendien is de Richtlijn Groene Transitie (2024/825) begin dit jaar in werking getreden. Deze richtlijn heeft als doel de positie van de consument in de groene transitie te versterken. Wij bespreken beide richtlijnen in deze blog.
ACM intensiveert toezicht op verduurzaming
De ACM heeft de afgelopen maanden niet stilgezeten als het gaat om haar toezicht ten aanzien van greenwashing (misleidende duurzaamheidsclaims). In deze blog beschreven wij de start van dit offensief van de ACM met o.a. de toezeggingen van H&M en Decathlon eind 2022. Inmiddels heeft de ACM diverse duurzaamheidsinitiatieven getoetst en onderzoek gedaan naar de duurzaamheidsclaims van bedrijven uit verschillende sectoren.
- In december 2023 heeft supermarktketen Plus toegezegd haar onjuiste duurzaamheidsclaims te verwijderen na een actie van de ACM. Plus gebruikte claims zoals “klimaatneutrale supermarkt”, “bewust” en “duurzaam” zonder deze claims te onderbouwen. Dit is misleidend volgens de ACM.
- Na een gezamenlijke actie van Eurpese consumententoezichthouders – waaronder de Commissie en de ACM – heeft de Duitse webwinkel Zalando tegezegd haar misleidende duurzaamheidsclaims te verwijderen. Zalando gebruikte de claim “duurzaam” en icoontjes zoals een blad of een boom om de consumenten op duurzaamheidsvoordelen te wijzen. Volgens de toezichthouders werd daarbij onvoldoende informatie verstrekt waardoor de claims misleidend zijn.
- Booking.com heeft in maart 2024 toegezegd haar “Travel Sustainable” programma (voorheen: “Duurzaam reizen”) offline te halen na onderzoek van de ACM. Op basis van dit programma kregen accommodaties een duurzaamheidscore van 1 t/m 3+ (groene blaadjes). Volgens de ACM werd daarbij onvoldoende kenbaar gemaakt op welke duurzaamheidsaspecten deze duurzaamheidsscore zag. Dit maakt het programma misleidend, aldus de ACM.
- De ACM heeft in april 2024 een duurzaamheidsinitiatief van Thuiswinkel.org onderzocht. Thuiswinkel is voornemens een nieuwe – sector brede – duurzaamheidsstandaard op te zetten. Hierdoor moet het voor webwinkels makkelijker worden te verduurzamen op een voor de consument herkenbare wijze. Volgens de ACM heeft het initiatief geen nadelige gevolgen voor concurrenten. Daarbij is o.a. van belang dat (i) leden vrijwillig kunnen kiezen of ze mee willen doen, (ii) er een onafhankelijke instelling wordt aangesteld die controleert of leden aan de criteria voldoen en (iii) er geen concurrentiegevoelige informatie wordt uitgewisseld.
- Supermarktketen Albert Heijn heeft in april 2024 toegezegd haar vermeend onjuiste en misleidende duurzaamheidsclaims te verwijderen. Uit onderzoek van de ACM bleek dat Albert Heijn in verschillende supermarkten de claims “meest duurzame supermarkt” en “samen met onze telers / onze boeren werken wij aan een duurzamere toekomst” gebruikte. Deze claims werden volgens de ACM onvoldoende onderbouwd.
- In april 2024 heeft de ACM – in samenwerking met de Commissie en verschillende andere nationale consumententoezichthouders – ruim 20 Europese luchtvaartmaatschappijen opgeroepen om te stoppen met misleidende duurzaamheidsclaims. De gezamenlijke actie vond plaats binnen het Consumer Protection Coordination (CPC) netwerk. Uit het onderzoek van de toezichthouders kwam naar voren dat veel luchtvaartmaatschappijen misleidende duurzaamheidsclaims zouden gebruiken, zoals “duurzaam”, “groen” of “verantwoordelijk”. Bovendien zouden veel luchtvaartmaatschappijen claimen dat hun CO2-uitstoot is verminderd zonder dit nader te onderbouwen.
- Na een onderzoek van de ACM heeft Eneco in mei 2024 tegezegd te stoppen met misleidende duurzaamheidsclaims. Eneco gebruikte o.a. de claim “sneller klimaatneutraal” in haar reclames gericht op consumenten. Bovendien was het volgens de ACM onduidelijk dat deze claim zag op een ambitie van Eneco voor het jaar 2035.
- In mei 2024 heeft de ACM een duurzaamheidsinitiatief van Stichting Milieukeur onderzocht. Stichting Milieukeur is voornemens om de betaling van een duurzaamheidsvergoeding te verlangen voor het gebruik van het al bestaande ‘On the Way to PlanetProof”-keurmerk. Dit keurmerk is gericht op voedings- en sierteeltproducten die duurzamer geproduceerd worden. De ACM is van oordeel dat als gevolg van dit duurzaamheidsinitiatief de concurrentie niet merkbaar wordt beperkt. De ACM acht daarbij o.a. van belang dat het keurmerk – en daarmee de duurzaamheidsvergoeding – vrijwillig is.
Reclame Code Commissie blijft laagdrempelig middel voor belangengroepen
Naast de ACM, kunnen consumenten of belangengroepen ook terecht bij de Reclame Code Commissie (“RCC”) met een klacht over misleidende duurzaamheidsclaims in reclames. Voorbeelden van zaken bij de RCC over duurzaamheidsclaims zijn klachten tegen Shell, KLM en recent ook MSC Cruises. De RCC is een laagdrempelig alternatief voor klagers, waarvan jaarlijks op grote schaal gebruik wordt gemaakt. Zie hierover ook deze blog.
Een interessante ontwikkeling is dat de RCC zich momenteel buigt over een klacht van Milieuorganisatie Reclame Fossielvrij (“Reclame Fossielvrij”) over een tv-reclame van TUI voor vliegvakanties naar Turkije. Eerdere klachten bij de RCC zagen steeds op bepaalde duurzaamheidsclaims in een reclame die zouden neerkomen op greenwashing. Reclame Fossielvrij betoogt nu dat reclame voor vliegvakanties an sich verboden zou moeten zijn omdat het een schadelijk product betreft. Reclame Fossielvrij baseert haar standpunt op een wijziging (per 1 juli 2023) in de toelichting bij artikel 2 van de Nederlandse Reclame Code (“NRC”). Daarin is opgenomen dat een reclame als zodanig niet mag aansporen tot gedrag dat schadelijk is voor de gezondheid of veiligheid of in hoge mate schadelijk is voor het milieu.
Het oordeel dat de RCC in deze zaak zal geven is een potentiële gamechanger. De uitspraak zou namelijk kunnen impliceren dat reclame voor vliegreizen in algemene zin in strijd is met de NRC. Bovendien zou deze uitspraak ook als precedent kunnen werken voor andere producten of diensten waarvan kan worden betoogd dat zij “in hoge mate” schadelijk zijn voor het milieu.
De ACM en de RCC zijn voortdurend contact over klachten over misleidende duurzaamheidsclaims. Klachten die bij de RCC spelen worden in beginsel niet tegelijkertijd ook door de ACM behandeld, maar signalen van de RCC dat een bedrijf non-compliant is – dat wil zeggen zich niet houdt aan het RCC-oordeel – worden wel met prioriteit behandeld door de ACM.
Ook in Engeland aandacht voor greenwashing
Eind 2023 liet de Britse evenknie van de ACM (“CMA”) weten een onderzoek te starten naar duurzaamheidsclaims van Unilever. Volgens de CMA zou Unilever met betrekking tot huishoudelijke producten (van de merken Cif, Dove, Comfort en Lynx) onduidelijke en vage duurzaamheidsclaims hanteren. Zo zou Unilever onder andere overdrijven hoe natuurlijk haar producten zijn en een heel product als ‘duurzaam’ bestempelen terwijl bijvoorbeeld maar één aspect van het product daadwerkelijk duurzaam is. Als de CMA vaststelt dat sprake is van een overtreding, kan zij een boete opleggen ter hoogte van maximaal 10% van de wereldwijde jaaromzet van Unilever. In een interview bij BNR Nieuwsradio heeft Cyriel Ruers deze zaak toegelicht.
Het Britse equivalent van de RCC – de Advertising Standards Authority (“ASA”) – heeft zich recentelijk uitgelaten over de havermelkproducent Oatly. De ASA oordeelde dat een reclame van Oatly waartegen een klacht was ingediend niet meer mag worden uitgezonden. In de betreffende televisiereclame van Oatly werd o.a. gesteld dat haar product “73 procent minder CO2 genereert vergeleken met melk”. Deze uitlating was gebaseerd op een vergelijking met reguliere Britse volle melk. Volgens de ASA is de claim daarmee onvoldoende onderbouwd en misleidend. Consumenten verwachten bij een dergelijk claim namelijk een vergelijking van alle Oatly-producten met alle typen koemelk, aldus de ASA.
EU bereidt zich voor op nieuwe wetgeving op het gebied van duurzaamheidsclaims
Tot op heden is de handhaving van de ACM ten aanzien van misleidende duurzaamheidsclaims uitsluitend gebaseerd op de Richtlijn oneerlijke handelspraktijken (2005/29/EG). Als onderdeel van de “European Green Deal”, heeft de Commissie inmiddels een tweetal wetsvoorstellen gelanceerd die specifiek gericht zijn op het tegengaan van oneerlijke handelspraktijken op het gebied van duurzaamheid. Deze wetsvoorstellen bieden nieuwe handvatten voor de ACM en andere nationale autoriteiten.
Richtlijn Groene Transitie
In 2022 heeft de Commissie een voorstel voor een nieuwe richtlijn ingediend t.a.v. het versterken van de (informatie)positie van de consument binnen de groene transitie. Deze Richtlijn Groene Transitie (2024/8245) is – na goedkeuring van het Europees Parlement en de Raad – op 17 maart 2024 in werking getreden. Het doel van deze richtlijn is om consumenten beter te informeren, te beschermen en toe te rusten om ‘de echte actoren te zijn’ in de groene transitie. Een belangrijk onderdeel daarvan is het tegengaan van misleidende informatie over producten, bedrijfsactiviteiten van de handelaar en duurzaamheidskeurmerken. De richtlijn is van toepassing op alle bedrijven die actief zijn op de Europese consumentenmarkt.
Als gevolg van de inwerkingtreding van de Richtlijn Groene Transitie is o.a. de Richtlijn oneerlijke handelspraktijken gewijzigd. Zo is de “zwarte lijst” (oneerlijke handelspraktijken die altijd verboden zijn) aangevuld met handelspraktijken op het gebied van duurzaamheidsclaims (denk bijvoorbeeld aan een verbod op generieke claims zoals “milieuvriendelijk” of “ecologisch”). Andere wijzigingen behelzen onder meer de uitbreiding van de lijst van productkenmerken waarover een handelaar een consument niet mag misleiden (denk bijvoorbeeld aan recyclebaarheid).
Een voor de praktijk relevante aanscherping is het verbod om te adverteren met CO2-compensatie. Op grond van de Richtlijn Groene Claims worden claims die beweren dat een product dankzij compensatie van broeikasgasemissies een neutraal, verminderd of positief milieueffect heeft, verboden. Hierbij kan worden gedacht aan claims zoals “klimaatneutraal”, “minder impact op het klimaat” of “beperkte CO2-voetafdruk”. Dergelijke claims kunnen alleen gebruikt worden als een CO2-uitstoot bij de productie van het betreffende product of dienst daadwerkelijk verminderd is. CO2-compensatie – d.w.z. buiten de keten van het betreffende product of de dienst – voldoet hier niet aan.
De lidstaten hebben tot uiterlijk 27 maart 2026 om deze wijzingen te implementeren in hun nationale wetgeving. De wijzigingen moeten uiterlijk vanaf 7 september 2026 gaan gelden in de lidstaten.
Richtlijn Groene Claims
Een ander recent wetsvoorstel van de Commissie betreft de Richtlijn Groene Claims. Dit voorstel bevat nieuwe regels om te voorkomen dat bedrijven misleidende beweringen doen over de milieu- en duurzaamheidsimpact van hun producten. De Richtlijn Groene Claims behelst specifieke regelgeving (lex specialis) en vormt een aanvulling op de Richtlijn Groene Transitie (lex generalis). In onze eerdere blog hebben wij de vijf belangrijkste vragen over dit wetsvoorstel beantwoord.
Op 10 mei 2024 heeft het Europees Parlement definitief ingestemd met een eerste lezing van het wetsvoorstel. Het Europees Parlement heeft daarbij een aantal wijzigingen voorgesteld:
- Op grond van de Richtlijn Groene Claims moeten bedrijven bewijsmateriaal aanleveren om hun duurzaamheidsclaims te onderbouwen. Lidstaten moeten daartoe verificateurs aanwijzen. Het Europees Parlement wil dat claims binnen 30 dagen worden beoordeeld door verificateurs. Daarbij moeten eenvoudigere claims en producten kunnen profiteren van een snellere of makkelijkere verificatie.
- In lijn met de Richtlijn Groene Transitie wil het Europees Parlement dat claims die uitsluitend gebaseerd zijn op CO2-compensatie (in tegenstelling tot CO2-vermindering) te allen tijde verboden zijn.
- Duurzaamheidsclaims over producten die gevaarlijke stoffen bevatten (zoals “niet toxisch” of “onschadelijk”) moeten volgens het Europees Parlement voorlopig mogelijk blijven. De Commissie moet in de nabije toekomst beoordelen of er een volledig verbod voor dergelijke claims moet komen.
Het wetsvoorstel wordt na de Europese verkiezingen van juni 2024 door het nieuwe Europees Parlement – in samenwerking met de Raad – verder behandeld.
Voor meer informatie over het toezicht op duurzaamheidsclaims door de ACM, bekijk deze video briefing. Voor meer blogs over de consumentenregels in het algemeen zie consumentenrecht.info. Voor informatie over een bedrijfsbezoek van de ACM en de Europese Commissie, zie invalacm.nl
Meer weten over het toezicht op het toenemende gebruik van (misleidende) green claims en duurzaamheidskeurmerken door bedrijven? Lees het artikel ‘Inzet van duurzaamheidsclaims en keurmerken: waar ligt de grens?’ van Diederik Schrijvershof en Mats Reijman voor het Tijdschrift voor Levensmiddelenrecht.
Volg Maverick Advocaten op LinkedIn
