Eerder schreven wij al dat Nederland een populair land blijft voor het starten van kartelschadezaken. Dat is onverminderd het geval, en ook in 2017 blijft Nederland the promised land voor het verhalen van kartelschade. Daarnaast wordt 2017 het jaar waarin een aantal belangrijke knopen worden doorgehakt. In het verleden werden al veel beslissingen genomen over zaken als bevoegdheid van de Nederlandse rechter, inzage in stukken, en aanhouding van de procedure. In 2017 verwachten we beslissingen over belangrijke onderwerpen zoals verjaring en schade. Daarnaast zal de kartelschaderichtlijn worden geïmplementeerd in Nederland en worden nieuwe zaken gestart in verband met het vrachtwagenkartel.
Verjaring
Verjaringsperikelen zijn inherent aan follow-on claims. Kartels duren over het algemeen vrij lang en worden door de deelnemers verborgen gehouden. Nadat een kartel is ontdekt, duurt het meestal nog een aantal jaren voordat een boete wordt opgelegd en het bestaan van het kartel breed wordt uitgemeten. Kartelschadezaken worden over het algemeen pas na het opleggen van de boete gestart. Het is dan niet ongebruikelijk dat er meer dan tien jaar zit tussen de start van het kartel en de kartelschadezaak. Dat brengt, in het verjaringsregime van bepaalde Europese landen, het risico met zich mee dat vorderingen al zijn verjaard voordat benadeelden weet hadden van het kartel.
Een uitgelezen voorbeeld van de verjaringsperikelen die kunnen spelen in kartelschadezaken, kwam aan bod in de spanstaal-zaak. De schadeclaim die Deutsche Bahn had ingesteld, werd eind 2016 afgewezen door de rechtbank Limburg omdat de vorderingen waren verjaard.
In 2017 zullen over dit onderwerp waarschijnlijk knopen worden doorgehakt. Het gaat daarbij vooral om de vraag wanneer de verjaringstermijn begint te lopen en hoe de rechter omgaat met een verjaringstermijn die al zou aflopen voordat benadeelden überhaupt kennis hebben kunnen nemen van het kartel.
Doorberekening
Een heet hangijzer in kartelschadezaken is het doorberekeningsverweer. Dit verweer houdt in dat karteldeelnemers die door benadeelden worden aangesproken, stellen dat de gedupeerden de schade hebben “doorgegeven” aan hun klanten. Wij gingen eerder uitgebreid in op dit onderwerp (hier, hier en hier). Zoals wij eerder al meldden, wees de Hoge Raad in 2016 een belangrijk arrest over dit verweer. Voor 2017 draagt deze uitspraak bij aan een meer inhoudelijk debat over de geleden schade en minder discussie over juridische kwalificaties. Daar zijn zowel de benadeelden als de karteldeelnemers bij gebaat.
Bewaarplicht
Toegang tot bewijs is een ander hot topic in kartelschadeprocedures. Dit onderwerp kwam al eerder aan bod in onze blogs (hier, hier en hier). In de zaak over het paraffinewaskartel (we schreven al over een eerder tussenvonnis in deze zaak), wees de rechtbank Den Haag een vonnis over de plicht om bewijsmateriaal te bewaren. De gedaagde producenten van paraffinewas verzochten inzage in stukken om hun doorberekeningsverweer te kunnen onderbouwen. Bepaalde (oude) stukken waren waarschijnlijk niet meer beschikbaar. De rechtbank overwoog dat de eisende partij van meet af aan rekening had kunnen en moeten houden met een doorberekeningsverweer. Voor zover zou blijken dat stukken niet meer beschikbaar zijn, zal de rechter daar te zijner tijd mogelijk consequenties aan verbinden.
Hoewel in het midden blijft wat de uiteindelijke consequenties zullen zijn, is de les van dit vonnis dat partijen die betrokken zijn in kartelschadeprocedures zoveel mogelijk materiaal moeten bewaren, ook als dat op grond van een wettelijke bewaarplicht niet nodig is.
Implementatie kartelschaderichtlijn
De implementatie van de kartelschaderichtlijn vormt het sluitstuk van de lange weg naar effectievere follow-on claims binnen Europa. De kartelschaderichtlijn schept in geheel Europa duidelijkheid op een aantal vlakken (zoals de verjaringsregels, het bestaan en doorberekening van schade en bewijsvergaring). In de huidige situatie zitten er (aanzienlijke) verschillen in de regels die hierover in de verschillende lidstaten worden gehanteerd. Dat leidt tot een erg inefficiënte wijze van procederen waarbij onderwerpen naar het recht van veel verschillende landen moeten worden beoordeeld. Als die verschillen worden weggenomen met de implementatie van de richtlijn, leidt dat tot een aanzienlijke efficiëntieslag zodat de betrokken partijen en rechters sneller tot een resultaat kunnen komen. Op het moment dat wij deze blog opstelden, was de Nederlandse implementatiewet zojuist aanvaard door de Eerste Kamer. Inmiddels is de wet in werking getreden na de publicatie in het Staatsblad.
Onzekerheid in het Verenigd Koninkrijk
Londen is altijd een van de belangrijkste plaatsen geweest voor kartelschadezaken. In 2016 werd bijvoorbeeld schadevergoeding toegekend in een van de Mastercard zaken. Daarnaast werden knopen doorgehakt over het toepasselijke verjaringsregime op kartelschadevorderingen (het verjaringsregime van het recht dat van toepassing is op de vorderingen), de vraag of een kartelschadezaak in aanmerking kwam voor een versnelde behandeling (kartelschadezaken zullen niet snel in aanmerking komen voor versnelde behandeling), en het geografische bereik van een schadeclaim wegens een kartel (geen claim als het kartel zich volledig buiten de EU afspeelde). Tegen de laatste uitspraak werd begin 2017 overigens hoger beroep toegestaan.
De ontwikkelingen in de rechtspraak worden momenteel echter overschaduwd door de onzekerheid over de gevolgen van Brexit. Aangezien het nog onduidelijk is hoe Brexit vorm gaat krijgen, staat de toekomst van de kartelschadepraktijk in het Verenigd Koninkrijk op losse schroeven. Het is bijvoorbeeld onduidelijk hoe in de toekomst wordt omgegaan met vragen over de bevoegdheid van de Britse rechter, het recht dat van toepassing is op kartelschadevorderingen en de bindende kracht van beschikkingen van de Europese Commissie. Totdat die vragen zijn beantwoord, is het niet ondenkbaar dat meer en meer zaken in continentaal Europa gevoerd gaan worden.
Voor alle informatie over een bedrijfsbezoek van ACM en de Europese Commissie zie invalacm.nl
