Bisfenol A (“BPA”) is een veelgebruikte chemische stof in onder andere plastic voedsel- en drankverpakkingen, zoals vershoudbakjes, broodtrommels, blikjes en herbruikbare plastic flessen. Bij het gebruik hiervan in verpakkingen kunnen kleine hoeveelheden BPA in het voedsel terecht komen. Dit kan schadelijk zijn voor de gezondheid. BPA staat namelijk bekend om zijn hormoonverstorende eigenschappen, schadelijke effecten op het immuunsysteem en negatieve invloed op de vruchtbaarheid.
Per 20 januari 2025 is het gebruik en de aanwezigheid van BPA in voedselverpakkingen op grond van Verordening 2024/3190 (“de Bisfenolverordening”) verboden. In deze blog bespreken we de nieuwe regelgeving omtrent BPA, zowel op Europees als Nederlands niveau. Ook gaan we in op de overgangsregels voor het gebruik van Bisfenol in verband met de Bisfenolverordening. Vervolgens bespreken we andere belangrijke aandachtspunten bij de productie van voedselverpakkingen. Ten slotte staan we stil bij de handhaving door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (“NVWA”).
Het nieuwe BPA-verbod
Voorheen werd er op basis van wetenschappelijk onderzoek aangenomen dat blootstelling van de Europese bevolking aan BPA onder een bepaalde grenswaarde, niet schadelijk was. Daarom werd er op grond van de Verordening 10/2011 een specifieke migratielimiet (“SML”) gehanteerd voor de hoeveelheid BPA die in voedsel terecht mocht komen. Uit onderzoek van de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (“EFSA”) naar de effecten van BPA (publicatie op 19 april 2023) is echter gebleken dat blootstelling aan BPA veel schadelijker is dan aanvankelijk werd gedacht. Om die reden heeft EFSA de grenswaarde van BPA met een factor van 20.000 verlaagd.
Naar aanleiding van het EFSA-onderzoek is het gebruik van BPA in voedselverpakkingen op grond van de nieuwe Bisfenolverordening verboden. Ook is de aanwezigheid van residuen van BPA in voedselverpakkingen verboden. De in Verordening 10/2011 vastgelegde limiet is dus geschrapt.
Overgangsregeling
Vanwege de (inmiddels achterhaalde) wetenschappelijke kennis over de effecten van BPA hebben bedrijven en mensen in de EU er de afgelopen decennia op vertrouwd dat blootstelling aan BPA (onder de vastgestelde grenswaarde) veilig was. De stof wordt dan ook op grote schaal voor de productie van voedselverpakkingen gebruikt.
Om te voorkomen dat bedrijven van de één op de andere dag hun hele productieproces moeten omgooien, voorziet de Bisfenolverordening in verschillende overgangsbepalingen. Zo mogen voedselverpakkingen voor eenmalig gebruik die voldoen aan de voorschriften die golden vóór de inwerkingtreding van de Bisfenolverordening, tot 20 juli 2026 op de markt worden gebracht. Voor voedselverpakkingen voor eenmalig gebruik die bestemd zijn voor de conservering van groenten, fruit of vis geldt een langere overgangsperiode. Deze mogen tot 20 januari 2028 in handel worden gebracht.
Algemene regelgeving over chemische stoffen in voedselverpakkingen
Ook het gebruik van andere chemische stoffen in voedselverpakkingen dan BPA is aan regelgeving onderhevig. Deze regelgeving is te vinden in Verordening 1935/2004 inzake voedselcontactmaterialen (“Vcm-verordening”). De Vcm-verordening stelt de algemene eis dat voedselverpakkingen dienen te worden vervaardigd overeenkomstig met goede fabricagemethoden. Daarnaast zijn in de Vcm-verordening 17 categorieën voedselverpakkingen opgenomen waarvoor de Europese Commissie bijzondere maatregelen kan treffen.
Voor verschillende van deze groepen, zoals gerecycleerde kunststoffen en cellofaan heeft de Commissie dat ook gedaan. Zo mag de bedrukte zijde van cellofaanfolie (doorzichtig verpakkingsmateriaal) op grond van Richtlijn 2007/42/EG niet in aanraking komen met voedsel. Een ander voorbeeld is keramiek, waarop de specifieke Richtlijn 84/500/EG van kracht is. Hierin wordt de hoeveelheid lood en cadmium die keramische voorwerpen mogen afgeven bepaald.
Voornoemde Europese regelgeving over voedselverpakkingen is in Nederland uitgewerkt in o.a. het Warenwetbesluit verpakkingen en gebruiksartikelen (“Warenwetbesluit”) en de Warenwetregeling verpakkingen en gebruiksartikelen (“Warenwetregeling”). Het Warenwetbesluit stelt algemene eisen aan verpakkingen, zoals de eis dat een verpakking niet zodanig vervaardigd mag zijn dat deze gevaar oplevert voor de volksgezondheid. De Warenwetregeling omvat gedetailleerde voorschriften en technische specificaties die het algemene kader van het Warenwetbesluit invullen. Zo stelt de regeling voor 12 groepen materialen (zoals papier en karton, kunststoffen en glas) specifieke normen over de hoeveelheden van een stof die het mag afgeven. Ook bevat de regeling voorschriften over welke grond- en hulpstoffen voor de productie mogen worden aangewend. Een voorbeeld hiervan is dat voor de vervaardiging van papier een selecte groep grondstoffen is toegestaan, zoals oud papier en karton of verse cellulose-gebaseerde vezelmaterialen.
Andere voorbeelden van regelgeving voor specifieke verpakkingen zijn het Warenwetbesluit drukverpakkingen (drinkwaar), de Warenwetregeling sterkte-eisen frisdrankflessen en het Warenwetbesluit hoeveelheden voorverpakkingen.
Toezicht en handhaving door de NVWA
De NVWA houdt toezicht op de naleving van regelgeving over voedselverpakkingsmaterialen. Als blijkt dat voedselverpakkingsmaterialen niet aan de wettelijke voorschriften voldoen, kan de NVWA verschillende handhavingsmaatregelen treffen. Zo kan de NVWA officiële waarschuwingen geven en boetes opleggen. De bestuurlijke boete voor een overtreding van de voorschriften omtrent verpakkingen kan, op grond van de Warenwet, variëren van €525 tot 1% van de jaaromzet van de betrokken onderneming.
Ook kan de NVWA corrigerende interventiemaatregelen opleggen, zoals een verplichting om een verpakking aan te passen en/of een product uit de handel te nemen. Indien de betrokken onderneming zich niet aan de maatregel houdt, dan kan de NVWA dit afdwingen met een last onder dwangsom of de opgelegde acties op kosten van het bedrijf zelf uitvoeren (last onder bestuursdwang).
Voor ondernemingen die gebruik maken van BPA tijdens de productie van voedselverpakkingen is het dan ook belangrijk om goed op de hoogte te zijn en blijven van de toepasselijke wet- en regelgeving om boetes en andere handhavingsmaatregelen te voorkomen.
Voor meer informatie over een bedrijfsbezoek van de NVWA bekijk de video briefing met praktische tips of zie invalnvwa.nl
Volg Maverick Advocaten op LinkedIn
