In 2016 trok de Autoriteit Consument en Markt (“ACM”) bij de rechtbank Rotterdam aan het langste eind ten aanzien van haar verbod op de Dordtse Ziekenhuisfusie. De ziekenhuizen besloten af te zien van hoger beroep en daarmee is de fusie definitief van de baan. Dat was voor minister Schippers niet genoeg. Zij maakte onlangs bekend EUR 2,5 miljoen te investeren in het toezicht op de zorgsector en stuurde aan op een verdere intensiveren van zorgfusietoetsing door ACM. Ook bij de naderende verkiezingen en de formatie zal het (toezicht op de) zorg op de politieke agenda staan. Er zijn voor 2017 drie trends te ontwaren.
Zorgfusies: ook in 2017 wordt dubbel werk verricht
Het is minister Schippers niet gelukt de zorgspecifieke fusietoets van de Nederlandse Zorgautoriteit (“NZa”) zoals door haar gewenst met ingang van 2017 naar ACM over te hevelen. In 2017 dienen zorgfusies als de relevante drempels worden gehaald dan ook eerst door de NZa en daarna door ACM te worden goedgekeurd. Dit wordt op zijn vroegst per 2018 anders als het wetsvoorstel inzake overheveling van taken van de NZa naar ACM in 2017 wet wordt. Weliswaar lijkt daarmee een mogelijke parallelle toetsing bij ACM in het vizier te komen, maar dat lost het probleem niet op. De zorgspecifieke fusietoets als voorzien in het wetsvoorstel blijft een te lage drempels kennen en blijft dubbel werk creëren (zie ook hier). Beter zou zijn de zorgspecifieke fusietoets niet over te hevelen, maar per direct af te schaffen. Waar verwacht werd dat de NZa per jaar ongeveer 25 zorgfusies zou hebben te toetsen, zijn dat er in de praktijk als gevolg van de zeer lage drempels minimaal viermaal zoveel. Afschaffen van de toets zou de NZa dan ook meer ruimte geven om aandacht te schenken aan andere taken, zoals het toezicht op de zorgplicht en handhaving van Regeling Transparantie zorginkoopproces Zvw (“de Regeling zorginkoop”).
Ook in 2017 zal ACM bij de beoordeling van zorgfusies veel waarde hechten aan de mening van zorgverzekeraars. Waar dat toe kan leiden wees het verbod van ACM op de Dordtse ziekhuisfusie uit. De rechtbank Rotterdam bevestigde op 29 september 2016 het verbod van ACM voor de fusie van de Stichting Albert Schweitzer Ziekenhuis en de Rivas Zorggroep. In deze zaak was de negatieve houding van zorgverzekeraars om de betrokken ziekenhuizen na hun fusie te kunnen disciplineren doorslaggevend voor ACM om te komen tot het fusieverbod. Tegelijk keurde ACM op 22 november 2016 de fusie van het Waterlandziekenhuis en Westfries Gasthuis goed, mede omdat de zorgverzekeraars in dat geval geen reden voor een fusieverbod in zagen. Dat geldt ook voor de fusie van Streekziekenhuis Koningin Beatrix en Slingelandziekenhuis, waarvoor ACM op 6 december 2016 groen licht gaf. ACM zal in alle gevallen in het kader van de prospectieve analyse die ACM geacht wordt te maken bij de beoordeling van een zorgfusie moeten nagaan of hetgeen zorgverzekeraars stellen over de (on)mogelijkheden om de fuserende zorgaanbieders te disciplineren ook juist is. Daarbij zal ACM rekening hebben te houden met het feit dat ACM onlangs vaststelde dat de toetreding tot de markt waarop zorgverzekeraars actief zijn wordt gehinderd door hoge kapitaaleisen. Dat gegeven en het feit dat in 2016 net als voorgaande jaren er sprake was van een laag aantal overstappers bij zorgverzekeraars maakt dat zorgverzekeraar in ieder geval in hun eigen kernwerkgebieden ook in 2017 over inkoopmacht blijven beschikken.
Zorgverkoop: zorgverzekeraars zijn gewaarschuwd
Sinds 2016 is de Regeling zorginkoop van kracht om een transparant zorginkoopproces te garanderen. De Regeling zorginkoop bevat dwingende regels voor zorgverzekeraars bij de inkoop van alle zorg die wordt bekostigd op grond van de Zorgverzekeringswet. Uiterlijk op 1 april 2017 dient het inkoopbeleid (voorzien van onder meer minimumeisen en een tijdpad van het contracteerproces) gepubliceerd te zijn. Nadien kunnen zorgverzekeraars hun inkoopbeleid alleen aanpassen als dit tijdig en gemotiveerd geschiedt. De NZa benadrukt in de toelichting bij de Regeling zorginkoop dat het in beginsel alleen gaat om aanpassingen die worden veroorzaakt door externe omstandigheden. Voorts dienen verzekeraars een redelijke termijn voor de beoordeling van een contract te hanteren en beschikbaar te zijn voor vragen van zorgaanbieders. Voor meer informatie, klik hier. Halverwege, 2016 beoordeelde de NZa de start van de contractering 2017. Weliswaar waren de gepubliceerde inkoopdocumenten niet volledig in overeenstemming met de Regeling zorginkoop, de NZa zag af van het opleggen van sancties aan de betrokken verzekeraars. In oktober 2016 stelde de NZa in vijf besluiten vast dat Menzis de Regeling zorginkoop had overtreden, maar zag ook daarbij af van het opleggen van sancties. Dit omdat Menzis zijn gedrag had aangepast. Het ligt voor de hand dat de NZa wanneer ook in 2017 zorgverzekeraars de Regeling zorginkoop schenden de NZa dit niet langer zonder sancties zal afdoen. De Regeling zorginkoop is immers niet nieuw meer en een transparant zorginkoopproces is van het belang voor de goede werking van het zorgstelsel. Zorgaanbieders kunnen zich in 2017 niet alleen tot de NZa wenden, maar ook tot de Onafhankelijke Geschilleninstantie voor Geschillenoplossing en -beslechting Zorgcontractering. Die instantie is medio 2016 in het leven geroepen voor het beslechten van geschillen tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars bij de zorginkoop op grond van Zorgverzekeringswet. Per 1 april 2017 wordt dit uitgebreid naar de Wet langdurige zorg. Klik hier voor 12 tips om in 2017 bij de zorgverkoop uw rechten maximaal te benutten.
Toezicht wordt geïntensiveerd
Opvallend was hoe directief het ministerie van VWS in 2016 was richting ACM om te komen tot strengere toetsing van zorgfusies. Zo liet minister Schippers zich niet alleen negatief uit over “de trend van schaalvergroting” van ziekenhuizen, GGZ-instellingen en thuiszorgorganisaties. Schippers vroeg ACM ook om beleidssuggesties te doen om deze trend een halt toe te roepen. ACM zette vervolgens diverse stappen, zoals een onderzoek naar de afbakening van de relevante productmarkten en het publiceren van een rapport waaruit zou volgen dat ziekenhuisfusies geen voordelen opleveren voor patiënten. Wat hier ook van zij, opvallend is hoe weinig aandacht wordt besteed aan (versterking van) het toezicht door ACM en NZa op zorgverzekeraars. Dat terwijl ook onderzoek van ACM in de richting wijst daar een chronisch knelpunt zit om te komen een meer effectieve werking van het huidige zorgstelsel in het voordeel van de patiënt. Waar ACM in februari 2016 nog meldde in 2016 te komen aanbevelingen om de concurrentie tussen zorgverzekeraars te verbeteren, bleven die aanbevelingen tot op heden uit. Minister Schippers meldde onlangs dat onderzoeksrapporten die ACM in dat kader zal publiceren op zijn vroegst in de tweede helft van 2017 zijn te verwachten (ACM’s planning was eind 2016). Het is te hopen dat de extra middelen voor het zorgtoezicht die minister Schippers ter beschikking stelt in 2017 ook worden besteed aan dit onderwerp. Dit zodat het toezicht in de zorg eindelijk meer in balans komt.
Voor alle informatie over een bedrijfsbezoek van ACM en de Europese Commissie zie invalacm.nl
