Na een zomer met diverse interessante ontwikkelingen belooft dit najaar een uitermate interessante periode te worden als het gaat om het markttoezicht in de zorg. Zo wordt de Regeling Transparantie zorginkoopproces Zvw van de Nederlandse Zorgautoriteit (“NZa”) voor het eerst getest. Tegelijkertijd komt de Autoriteit Consument & Markt (“ACM”) dit najaar met aanbevelingen ter verbetering van concurrentie tussen zorgverzekeraars. Ondertussen wordt in de Tweede Kamer het wetsvoorstel behandeld inzake de overheveling van de zorgspecifieke fusietoetsing en andere taken van de NZa naar ACM. Kortom, er staat een hoop op stapel. Wij zetten de belangrijkste ontwikkelingen op een rij.
Overheveling taken NZa naar ACM
Medio april 2016 ontving de Tweede Kamer het wetsvoorstel dat voorziet in de overheveling van taken van de NZa naar ACM. Het voorstel beoogt de zorgspecifieke fusietoetsing en het Aanmerkelijke Marktmacht-instrument (“AMM-instrument”) per 1 januari 2017 van de NZa over te hevelen naar ACM. Eerder lichtten wij toe waarom dit wetsvoorstel een gemiste kans is. Wij menen dat het beter zou zijn de zorgspecifieke fusietoets direct af te schaffen in plaats van de toets over te hevelen en slechts licht aan te passen. Tegelijk geldt dat het wetsvoorstel voorziet in nieuwe AMM-maatregelen die uitsluitend zijn op te leggen aan zorgaanbieders en dus niet tevens aan zorgverzekeraars. Dit maakt dat het AMM-instrument voor zorgaanbieders niet aan meerwaarde zal kunnen winnen. Dat terwijl daar wel behoefte aan bestaat en ACM eerder dit jaar nog kritische noten kraakte ten aanzien van de werking van de markten waarop de zorgverzekeraars actief zijn. Weliswaar volgt uit het voorbereidend onderzoek van de vaste commissie voor VWS dat het wetsvoorstel op een Kamermeerderheid zal kunnen rekenen, daarmee is nog niet gezegd dat er geen wijzigingen in het wetsvoorstel zullen worden aangebracht en dit voorstel ook per 1 januari 2017 wet is.
Zorgplicht
Opvallend is ook dat waar de zorgspecifieke fusietoets en het AMM-instrument worden overgeheveld naar ACM het toezicht op de zorgplicht achterblijft bij de NZa. Dat doet de vraag rijzen of de beoogde clustering van kennis en bevoegdheden die met de overheveling wordt beoogd wel wordt gehaald. Mede gezien de samenhang tussen de handhaving van de zorgplicht en het AMM-instrument (o.a. het opleggen van een contracteerverplichting) kunnen daar kanttekeningen bij worden geplaatst (zie ook deze blog). De zorgplicht geeft een verzekerde jegens zijn verzekeraar recht op prestaties bestaande uit (de vergoeding van de kosten van) de zorg of de overige diensten waaraan hij behoefte heeft. De zorgplicht vormt een hoeksteen van het huidige zorgstelsel en de handhaving door de NZa daarvan is een essentieel onderdeel van een goed werkend stelsel. De handhaving van de zorgplicht door de NZa is volgens minister Schippers een aandachtspunt. Hoewel er nog geen handhaving plaats had, wees de NZa eerder dit jaar wel enkele keren (zie hier en hier) op het belang van de zorgplicht. Zeker als zorgverzekeraars vanwege kostenbeheersing in toenemende mate inzetten op selectieve zorginkoop of verruiming van het preferentiebeleid zal effectieve handhaving van de zorgplicht door de NZa nog belangrijker worden. Weliswaar ziet de zorgplicht primair op de relatie tussen de verzekerde en de verzekeraar dat ook de zorgaanbieder daar een beroep op kan doen werd eind vorig jaar bevestigd door de Hoge Raad. Meer over dit onderwerp is te lezen in deze blog.
Fusietoetsing
Ook de huidige toetsing van zorgfusies door ACM kreeg de afgelopen zomer volop aandacht. In juli 2016 schreef minister Schippers aan de Tweede Kamer dat schaalvergroting niet mag leiden tot het wegvallen van voldoende keuzemogelijkheden voor patiënten. Schippers verzocht ACM in dat kader beleid te maken om grote machtsconcentraties te voorkomen. ACM stelt ondertussen zelf al bezig te zijn met het ontwikkelen van nieuwe methoden om zorgfusies beter te kunnen beoordelen. ACM staat daarin niet alleen. Ook de Duitse mededingingsautoriteit is daarmee bezig. Wat hier ook van zij, het huidige toezichtkader dat op grond van de Mededingingswet geldt, laat ACM niet de ruimte om bij zorgfusies ineens in plaats van ‘ja akkoord, tenzij’ als uitgangspunt te kiezen ‘nee verboden, tenzij’. Meer over dit onderwerp en de gevolgen van het wetsvoorstel inzake overheveling van taken van de NZa naar ACM is te lezen in dit artikel. Voor zorgfusietoetsing ligt dit najaar een andere belangrijke ontwikkeling in het verschiet. ACM verbood in 2015 de concentratie tussen het Albert Schweitzer Ziekenhuis en de Rivas Zorggroep en daarover doet de rechtbank Rotterdam naar alle waarschijnlijkheid later dit jaar uitspraak. De vraag is of het verbod van ACM stand houdt. Eerder haalde de hoogste bestuursrechter al een streep door ACM’s besluit om een fusie van beschuitproducenten te verbieden. Uit die uitspraak volgt dat de lat voor ACM hoog ligt om te komen tot een fusieverbod. Voor meer informatie over dit onderwerp zie deze blog, deze blog en dit artikel.
Samenwerking zorgaanbieders
Willen ziekenhuizen niet fuseren maar samenwerken, dan biedt ACM sinds kort in aanvulling op de Leidraad beoordeling fusies en samenwerkingen ziekenhuiszorg een lijstje met aandachtspunten voor het uitvoeren en onderbouwen van een zogenaamd self assessment. Met behulp van een self assessment kunnen ziekenhuizen hun samenwerkingsplannen toetsen aan het kartelverbod. De uitgangspunten zijn evenzeer van meerwaarde voor het verrichten van een toetsing van een samenwerking door andere concurrerende zorgaanbieders.
Toezicht op de zorgcontractering
Dit najaar breekt het uur van de waarheid aan voor de zorginkoop 2017. Sinds de start van 2016 geldt de Regeling Transparantie zorginkoopproces Zvw (“Regeling zorginkoop”) van de NZa. Die regeling bevat dwingende regels die maken dat alle wijzigingen die zorgverzekeraars willen doorvoeren in hun zorginkoopbeleid na 1 april 2016 tijdig en gemotiveerd kenbaar gemaakt dient te worden. Omdat zorgverzekeraars er net als voorheen voor hebben kozen op 1 april jl. een inkoopbeleid op hoofdlijnen te publiceren, zal er geregeld een beroep op de Regeling zorginkoop kunnen worden gedaan. De Regeling zorginkoop heeft uiteraard alleen meerwaarde wanneer de NZa ook handhaven optreedt. De NZa blikte voor de zomervakantie terug op de naleving van de Regeling zorginkoop door zorgverzekeraars en stelde vast dat de Regeling zorginkoop niet door alle zorgverzekeraars werd nageleefd. De NZa riep zorgaanbieders op om overtredingen via NZa’s klachtenformulier te melden. Voor meer informatie zie deze blog. Tegelijk geldt dat de Onafhankelijke Geschilleninstantie Zorgcontractering sinds juni 2016 operationeel is. Deze geschillencommissie zal haar meerwaarde nog moeten gaan bewijzen. De contractering bij ziekenhuizen krijgt dit jaar aparte aandacht van de NZa. Die contractering kwam in 2015 kwam pas aan het eind van het jaar rond en zorgverzekeraars betichtten ziekenhuizen van onderlinge afstemming. De NZa gaat nu met behulp van vragenlijsten die zijn verspreid onder ziekenhuizen en verzekeraars de knelpunten blootleggen. De uitkomsten van het onderzoek worden eind dit jaar door de NZa gepubliceerd. De ACM zat ondertussen niet stil waar het de zorginkoop betreft. De ACM stelde een paper op met uitgangspunten voor gezamenlijke inkoop van dure geneesmiddelen. Ook publiceerde de ACM een monitor van haar ‘Uitgangspunten toezicht ACM in de eerste lijn’. Die uitgangpunten moeten zich nog gaan bewijzen nu zij nog geen volledige contracteerronde bestaan. ACM stelt in de monitor: “de contractbesprekingen tussen zorgaanbieders in de eerste lijn en zorgverzekeraars in de komende periode met belangstelling [te] volgen. ACM is bereid de ruimte en spelregels vanuit mededingingsoogpunt aan de gezamenlijke onderhandelingstafel toe te lichten.”. Voor meer informatie en tips, raadpleeg www.zorgcontractering.com.
Onderzoek ACM concurrentie zorgverzekeraars
In februari 2016 stelde ACM in een tussenrapportage vast dat de concurrentie tussen zorgverzekeraars voor verbetering vatbaar is. Eind 2016 verwacht ACM haar eindrapport over dit onderwerp te publiceren. Het eindrapport zal volgens ACM concrete aanbevelingen bevatten om de concurrentie tussen zorgverzekeraars te verbeteren. De uitkomsten van ACM’s onderzoek zijn van groot belang. Voldoende concurrentie tussen zorgverzekeraars is essentieel om te zorgen dat de voordelen die worden behaald als gevolg van de inkoopmacht van de zorgverzekeraars ook daadwerkelijk ten goede komen aan de consument. ACM heeft eerder tevergeefs getracht samen met de NZa door middel van campagnes het aantal overstappers tussen concurrerende verzekeraars te vergroten. Het wordt dan ook interessant om te zien met welke aanbevelingen ACM in haar eindrapportage komt. Ondertussen houdt de NZa in de gaten of zorgverzekeraars de klanten afdoende voorlichten.
