De Nederlandse Zorgautoriteit (“NZa”) en de Autoriteit Consument & Markt (“ACM”) zaten de afgelopen maanden niet stil. Zij publiceerden hun gezamenlijk onderzoek naar concurrentie tussen zorgverzekeraars. De wachttijden in de zorg, onder meer de (jeugd)GGZ, kregen aandacht van de NZa en de NZa monitort nu actief de ontwikkelingen. Daarnaast staat een evaluatie van de Regeling Transparantie zorginkoopproces Zvw (“Regeling zorginkoop”) op stapel. Wat zit er nog meer in het vat voor komend najaar? Wij zetten dit hierna op een rij.
Samenwerken en fuseren
De ACM verleende op 12 juni 2017 haar goedkeuring onder voorschriften voor de fusie tussen Parnassia Groep en Antes. Deze twee GGZ-instellingen boden de ACM remedies aan om te komen tot groen licht. Zo stoten zij enkele bedrijfsonderdelen af aan GGZ Delfland. Deze fusie bewijst dat ook na het verbod van de ACM van een fusie van Dordtse ziekenhuizen, het mogelijk is om ondanks hoge gezamenlijke marktaandelen fiat voor een fusie van de ACM te krijgen. Ook keurde de ACM de fusie van het academisch Medisch Centrum en het VU medisch centrum goed.
Zorgfusietoetsing NZa en ACM
Bij zorgfusietoetsing blijft er voorlopig sprake van dubbel werk. Overnames, fusies en oprichtingen van joint ventures in de zorg dienen veelal eerst bij de NZa gemeld te worden in het kader van de zorgspecifieke fusietoets. Vervolgens dient, wanneer de verlaagde omzetdrempels worden gehaald, ook bij de ACM te worden gemeld in verband met de concentratiecontrole op grond van de Mededingingswet. Het wetsvoorstel waarmee de zorgspecifieke fusietoets van de NZa wordt overgeheveld naar de ACM is controversieel verklaard. Het is dan ook de vraag of het wetsvoorstel per 1 januari 2018 in werking zal treden, nu het voorstel nog niet door de Senaat is aangenomen. In onze reactie op het wetsvoorstel (zie hier en hier) pleitten wij voor afschaffing in plaats van overheveling van de zorgspecifieke toets. Het Ministerie van Economische Zaken wenst ook de komende jaren de verlaagde omzetdrempels voor concentraties in de zorg te handhaven. Dit maakt dat transacties die de mededinging in de zorgsector evident niet kunnen beperken toch bij ACM gemeld dienen te blijven worden. Dat het ook anders kan beschrijven wij in deze blog en onze reactie op de consultatie van het besluit lagere omzetdrempels concentraties in zorg.
Gezamenlijke zorgverkoop en zorginkoop
Eind juni meldde de ACM in deze informele zienswijze dat thuiszorgorganisaties acute thuiszorg regionaal mogen inkopen en gebundeld mogen verkopen aan zorgverzekeraars. Op verzoek van de ACM pasten de thuiszorgaanbieders hun plannen zo aan dat door de gezamenlijke zorgverkoop de voordelen groter zijn dan de mogelijke risico’s voor de concurrentie. Een initiatief van Zilveren Kruis om samen met andere zorgverzekeraars gezamenlijk prostaatkankerzorg in te kopen achtte de ACM nog te prematuur om goed te beoordelen. De ACM was eerder al kritisch over het door verzekeraars centraliseren van complexe spoedeisende ziekenhuiszorg en het opzetten van één protonencentrum. Waar de ACM in haar agenda 2016-2017 meldde ruimte te bieden voor samenwerking in de zorg is dus niet gezegd dat elke samenwerking de goedkeuring van de ACM verkrijgt. Zowel zorgaanbieders als verzekeraars dienen goed beslagen ten ijs te komen om groen licht te krijgen voor hun samenwerking.
NZa toezicht op het contracteerproces
De NZa houdt sinds 2016 door middel van de NZa Regeling zorginkoop toezicht op het zorginkoopproces. De NZa stelde in 2016 vast dat Menzis de Regeling zorginkoop schond. Daarnaast onderzoekt de NZa een schending van deze regeling door een andere zorgverzekeraar. Brancheverenigingen van zorgaanbieders voorzagen de NZa deze zomer van concrete aanvullingen op de Regeling zorginkoop nadat zij in 2015 ook al hadden gepleit voor meer concrete dwingende regels die verzekeraars in acht hebben te nemen bij de zorginkoop. De NZa heeft nu concept aanvullingen op de Regeling zorginkoop gepubliceerd en biedt tot 20 september 2017 ruimte om een reactie daarop te geven. Samen met de ACM stelde de NZa recent vast dat ook in 2017 in verschillende regio’s een bepaalde zorgverzekeraar zeer sterk vertegenwoordigd is en de concurrentie tussen verzekeraars voor verbetering vatbaar is. Deze en andere punten maken dat de verwachting is dat de Regeling zorginkoop die per 1 januari 2018 van kracht is, zal zijn aangescherpt. Naast de Regeling zorginkoop geldt ook de zorgplicht van zorgverzekeraars onverkort. Zo benadrukte minister Schippers onlangs dat de recente afspraken over goede hulpmiddelenzorg tussen patiënten, zorgaanbieders en verzekeraars (bestuurlijke overleg hulpmiddelen) onderdeel uitmaken van de zorgplicht waarop de NZa zal toezien.
NZa toezicht wachttijden
Als zorgverzekeraars en zorgkantoor onvoldoende zorg inkopen (en die zorg niet zelf leveren), kan sprake zij van schending van hun zorgplicht. De NZa legde tot op heden in dat kader nog geen sancties op aan een zorgverzekeraar of zorgkantoor. Dat betekent niet dat er geen schending van de zorgplicht plaats heeft (gevonden). Signalen over onacceptabele wachttijden in de GGZ, langdurige zorg en medisch-specialistische zorg zijn niet van de lucht. De NZa stelt nu in actie te komen. De NZa verwacht dat zorgverzekeraars en zorgaanbieders samen optrekken om wachttijden terug te dringen. Minister Schippers wachtte dit niet af en sprak met de GGZ-sector af dat partijen zich inspannen om binnen één jaar de wachttijden binnen de Treeknormen te krijgen. Opvallend is dat, hoewel de Treeknormen worden geschonden, de NZa nog niet handhavend optrad richting zorgverzekeraars vanwege schending van de zorgplicht. Zorgaanbieders kunnen zelf ook actie ondernemen als er te weinig zorg wordt ingekocht. Zowel de Hoge Raad in VGZ/Nutricia als het College van Beroep in VPH/NZa, hebben bevestigd dat onder omstandigheden ook zorgaanbieders een beroep kunnen doen op de zorgplicht (zie ook deze blog).
Zorgverzekeraars Nederland volgens de leden een kartel? Grijpt de ACM in?
Bij het ACM/NZa rapport Ruimte voor concurrentie tussen zorgverzekeraars vallen twee zaken op. Ten eerste dat hoewel ook in dit 93 pagina’s tellende rapport wordt vastgesteld dat in 2017 zorgverzekeraars over regionaal sterke posities beschikken, de aanduiding ‘inkoopmacht van de zorgverzekeraar’ ontbreekt in dit rapport. Ten tweede meldt het rapport dat leden van Zorgverzekeraars Nederland (“ZN”) zich naar eigen zeggen in hun handelen beperkt zien door ZN. Eerder was het DSW die dit signaal gaf, maar nu volgt uit het rapport (pagina 92) dat meerdere zorgverzekeraars dit kenbaar maken aan de ACM/NZa. Ondanks deze ontboezemingen van leden van ZN grijpt de ACM niet in. De ACM wijst wel op de ruimte die ZN vanwege van het kartelverbod haar leden dient te laten. De complexiteit en intransparantie op de polismarkt is onderwerp van een onderzoek van de ACM en de NZa en zij stellen daarover later dit jaar hun rapport gereed te hebben. Ondertussen stelt de NZa in te zetten op meer toezicht op de informatievoorziening door zorgverzekeraars ook buiten het overstapperiode.
