De Autoriteit Consument & Markt (hierna: “ACM’’) en de Europese Commissie zien er actief op toe dat bedrijven zich aan de mededingingsregels houden. Regelmatig worden bij overtredingen hoge boetes opgelegd (recente voorbeelden zijn de kartelboetes voor producenten van enveloppen, in de bankensector, aan verschillende ondernemingen in de leesmappensector en de boetes aan investeringsmaatschappijen in de meelsector). In Nederland is een wetsvoorstel aanhangig om de boetes voor overtreding van de Mededingingswet nog verder te verhogen. Ook feitelijk leidinggevenden zijn allang niet meer veilig. ACM en verschillende andere mededingingsautoriteiten beschikken over de bevoegdheid om hoge persoonlijke boetes op te leggen. In sommige landen (zoals in het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Ierland) kan zelfs een gevangenisstraf worden opgelegd aan personen die betrokken zijn geweest bij een inbreuk. Voor ondernemingen is het daarom verstandig om een compliance programma in te voeren. Een dergelijk programma zorgt ervoor dat medewerkers zich bewust zijn van de mededingingsregels en deze in acht nemen.
ACM adviseert bedrijven uitdrukkelijk om een compliance programma te introduceren. Een dergelijk programma komt een bedrijf alleen maar ten goede. “Daarmee is het compliance programma ook een vliegwiel voor innovatie. Innovatie door concurrentie.’’, aldus ACM. Doordat het compliance programma voorziet in een tijdige signalering van een mogelijke overtreding wordt de onderneming in staat gesteld om ofwel clementie te vragen of in ieder geval de duur van de overtreding te beperken. Volgens ACM is het van belang dat een compliance programma uit een aantal vaste onderdelen bestaat. Zo moet het programma voorzien in een risicoanalyse en permanente educatie van de werknemers. Belangrijk is ook dat het programma de absolute steun heeft van de leidinggevenden. De tone at the top is hierbij cruciaal. Dit laatste is van belang omdat zonder die steun een compliance programma geen effect zal hebben. Naast de aanbevelingen van ACM hebben ook de Europese Commissie, middels een informatiepagina en de brochure Compliance matters, de ICC, middels een compliance toolkit, en de Britse toezichthouder, via de wheel of compliance, aandacht besteed aan compliance. Deze bronnen geven ook diverse aanbevelingen voor hoe een compliance programma eruit moet zien.
Een compliance programma beoogt dus de schadelijke gevolgen van een overtreding van de mededingingsregels te voorkomen. Naast het voorkomen van boetes kan hierbij worden gedacht aan het voorkomen van reputatieschade, diskwalificatie van bestuurders, nietigheid van contractsbepalingen, tijdrovende en kostbare onderzoeken van ACM en de Europese Commissie en schadevergoedingsprocedures van klanten of consumenten. Het compliance programma zorgt er ook voor dat medewerkers signalen van inbreuken bij andere (concurrerende) organisaties sneller en gemakkelijker kunnen herkennen, ook in gevallen waar de eigen organisatie juist slachtoffer is.
Het hebben van een compliance programma wordt vooralsnog door ACM en de Europese Commissie niet beschouwd als een ontlastende of boete verlagende omstandigheid mocht een onderneming zich onverhoopt toch schuldig maken aan een overtreding van de regels. ACM heeft dit onlangs nog eens uitdrukkelijk bevestigd. Dit is jammer, omdat dit voor ondernemingen juist een extra stimulans zou kunnen zijn om de tijd en (financiële) middelen vrij te maken om hun uiterste best te doen inbreuken op de mededingingsregels te voorkomen. Dit zal naleving van de mededingingsregels en eerlijke concurrentie tussen bedrijven juist kunnen bevorderen. Voor veel andere mededingingsautoriteiten is dit juist de reden om wel een reductie op een boete te geven in het geval een onderneming over een compliance programma beschikt. Voor ACM en de Europese Commissie is dit dan ook een gemiste kans. Beide toezichthouders zouden een krachtig signaal voor de bevordering van compliance programma’s afgeven indien zij toch bereid zouden zijn om bij het opleggen van een boete rekening te houden met een bestaand compliance programma. Dit zal er verder aan toe kunnen bijdragen dat bestuurders van een onderneming een compliance programma hoog op hun agenda zullen hebben staan.
In ieder geval blijft het voor ondernemingen verstandig om een effectief compliance programma in te voeren en deze te blijven vernieuwen. Alleen dan zal een compliance programma er toe leiden dat het risico op een overtreding tijdig wordt gesignaleerd en de kans op een boete wordt voorkomen.
Voor meer informatie over het opzetten van een compliance programma verwijzen wij naar de compliance folder.
