De Autoriteit Consument & Markt (ACM) heeft afgelopen vrijdag de ‘Beoordeling fusies en samenwerking ziekenhuiszorg' gepubliceerd waarmee ziekenhuizen een leidraad wordt gegeven over de wijze waarop de ACM fusies en samenwerkingen beoordeelt. De leidraad is vooral een formalisering van al bestaand beleid.
De ACM benadrukt dat er geen strenger regime geldt voor een samenwerking dan voor een fusie. Het is de vraag of dit strikt juridisch genomen wel juist is. Daarbij bestaan er enkele praktische verschillen. Het belangrijkste verschil is dat een fusie ter voorafgaande goedkeuring moet worden voorgelegd aan de ACM terwijl een samenwerking door de ziekenhuizen zelf aan de mededingingsregels moet worden getoetst. Deze zogenoemde self assessment is voor ziekenhuizen vaak lastig omdat zij meestal niet over alle relevante data beschikken.
Al enige tijd staat de ACM open voor overleg met ziekenhuizen als er onduidelijkheid bestaat of een samenwerking is toegestaan. De ACM is zelfs bereid specifieke guidance, zoals een informele zienswijze te geven. In andere sectoren is dit niet gebruikelijk. De concurrentieanalyse van een zorgfusie of samenwerking is dermate complex, dat deze uitzondering zeer welkom is.
Voor de bepaling van de gevolgen van een fusie of samenwerking is het oordeel van zorgverzekeraars en patiënten (cliëntenraden) als stakeholders cruciaal voor de ACM. Ingeval van een fusie zal de ACM afzien van een diepgaand onderzoek als de verzekeraars en cliëntenraden geen nadelige effecten verwachten. Ook een samenwerking zal zijn toegestaan indien de verzekeraars en cliëntenraden - bijvoorbeeld in een brief - motiveren waarom de voordelen van de samenwerking groter zijn dan de eventuele nadelen. De gedachte is dat ziekenhuizen verzekeraars en cliëntenraden moeten kunnen overtuigen van de voordelen van een fusie of samenwerking als deze voordelen er daadwerkelijk zijn. De ACM verwacht dat ziekenhuizen goed documenteren wat verzekeraars en cliëntenraden van hun plannen vinden.
Aan dit beleid zit een risico. Zorgverzekeraars zijn meer dan voorheen bezig met scherpe zorginkoop. Beperking van het volume en de kosten staat voorop. Cliëntenraden zijn juist sterk begaan met de toegankelijkheid van de zorg. Het is de vraag of beide partijen altijd in staat zijn een objectieve afweging te maken tussen alle voor- en nadelen van een fusie of samenwerking. Zo is het voorgekomen dat een verzekeraar zich puur op persoonlijke gronden tegen een fusie of samenwerking verzet. Daarbij is het in de praktijk niet altijd mogelijk een verzekeraars bereid te vinden een samenwerking te steunen. Vaak hebben verzekeraars hier geen oordeel over of geen tijd voor.
Hoewel de titel van de leidraad specifiek de ziekenhuiszorg noemt, geldt dit beleid in de praktijk ook al voor fusies en samenwerking tussen andere zorgaanbieders (zoals in de GGZ of thuiszorg). De ACM geeft hiermee meer houvast voor zorginstellingen. De afgelopen jaren heeft het hieraan in de zorg ontbroken. Een kanttekening bij het beleid van de ACM is dat zij de verschillende stakeholders wel erg veel macht en invloed toekent bij wat in de kern mededingingsrechtelijke afwegingen betreffen. Het is te hopen dat stakeholders geen misbruik van deze positie zullen maken. Voor meer informatie over de (mogelijkheden bij samenwerking bij de) zorginkoop, raadpleeg www.zorgcontractering.com
